Bệnh nha chu (viêm nướu – viêm quanh răng) trước đây thường được xem là vấn đề răng miệng đơn thuần: chảy máu nướu, hôi miệng, lung lay răng. Tuy nhiên, nhiều nghiên cứu những năm gần đây cho thấy sức khỏe nướu răng liên quan chặt chẽ đến tim mạch và não bộ, đặc biệt là nguy cơ đột quỵ và suy giảm nhận thức.
Vậy bằng chứng hiện nay nói gì? Dưới đây là tổng hợp hai nghiên cứu lớn được công bố trên Neurology® Open Access (Học viện Thần kinh Hoa Kỳ), cùng cơ chế giải thích theo y văn hiện tại.
1. Nhiều nghiên cứu lớn ghi nhận mối liên quan rõ rệt
Viêm nha chu và nguy cơ đột quỵ
Bệnh nướu răng liên quan đến nguy cơ đột quỵ
Các phân tích tổng hợp và nghiên cứu theo dõi dài hạn cho thấy:
-
Người bị viêm nha chu nặng có nguy cơ đột quỵ cao hơn đáng kể so với nhóm có nướu khỏe mạnh.
-
Một nghiên cứu năm 2025 trên 5.986 người theo dõi 20 năm cho thấy:
- Người mắc cả sâu răng lẫn nha chu có nguy cơ đột quỵ tăng 86%.
- Người chỉ mắc nha chu có nguy cơ tăng 44%.
Điều quan trọng: Đây là mối liên quan, chưa chứng minh quan hệ nhân–quả tuyệt đối.
Viêm nha chu và suy giảm trí nhớ
Viêm nha chu ảnh hưởng đến chất trắng não và trí nhớ
Nhiều nghiên cứu ghi nhận:
-
Người có bệnh nướu răng kéo dài có tốc độ suy giảm trí nhớ nhanh hơn.
-
Một nghiên cứu khác trên hơn 1.100 người (tuổi trung bình 77) cho thấy: Người bị nha chu có lượng tổn thương chất trắng (white matter hyperintensities) cao hơn → đây là dấu hiệu của tổn thương mạch máu não nhỏ và tăng nguy cơ sa sút trí tuệ.
Nghiên cứu không chứng minh nha chu gây Alzheimer, nhưng liên quan đủ mạnh để cộng đồng thần kinh đặc biệt quan tâm.
2. Vì sao bệnh nha chu lại ảnh hưởng đến tim và não? (3 cơ chế chính)
Viêm lan tỏa toàn thân
Viêm nha chu khiến cơ thể tăng tiết các chất gây viêm như CRP, IL-6.
Những chất này đi vào máu và làm tăng:
-
Xơ vữa động mạch
-
Nguy cơ hình thành cục máu đông
-
Nguy cơ đột quỵ và bệnh mạch máu nhỏ não.
Vi khuẩn miệng xâm nhập máu (bacteremia)
Vi khuẩn từ khoang miệng xâm nhập vào máu làm tăng viêm và nguy cơ bệnh mạch máu
Khi nướu bị tổn thương, vi khuẩn dễ xâm nhập máu trong quá trình:
-
ăn nhai mạnh
-
đánh răng sai cách
-
dùng chỉ nha khoa quá mạnh.
Một số vi khuẩn đặc trưng của nha chu như P. gingivalis đã được tìm thấy trong:
-
mảng xơ vữa động mạch
-
mô não bệnh nhân Alzheimer.
Gây viêm thần kinh
Độc tố vi khuẩn có thể kích hoạt viêm thần kinh, làm tăng:
-
lắng đọng amyloid-β
-
tích tụ protein tau.
→ Đây là hai đặc điểm điển hình của bệnh Alzheimer (dù chưa chứng minh nha chu là nguyên nhân trực tiếp).
3. Điều trị nha chu có giúp phòng ngừa đột quỵ hoặc Alzheimer?
Bằng chứng hiện tại cho thấy:
-
Điều trị nha chu giúp giảm đáng kể mức độ viêm toàn thân.
-
Một số nghiên cứu nhỏ ghi nhận cải thiện nhẹ nhận thức sau khi điều trị nướu.
-
Người khám răng định kỳ có nguy cơ mắc cả sâu răng và nha chu giảm 81%.
Tuy nhiên, chưa có thử nghiệm lâm sàng lớn chứng minh điều trị nha chu giúp giảm trực tiếp nguy cơ đột quỵ hoặc sa sút trí tuệ. Khoa học vẫn tiếp tục theo dõi.
4. Vệ sinh răng miệng đúng cách – “đầu tư” cho não và tim
Chăm sóc răng miệng đúng cách giúp giảm nguy cơ đột quỵ và suy giảm trí nhớ
Dù chưa thể khẳng định mối quan hệ nhân-quả 100%, nhưng bằng chứng hiện tại đủ mạnh để đưa ra khuyến nghị:
Vệ sinh răng miệng hằng ngày
-
Đánh răng 2 lần/ngày bằng bàn chải mềm
-
Dùng chỉ nha khoa để làm sạch kẽ răng
-
Súc miệng sát khuẩn nếu nướu chảy máu hoặc viêm.
Khám nha khoa định kỳ 6 tháng/lần
Nha chu tiến triển âm thầm, đôi khi không đau → khám định kỳ cực kỳ quan trọng.
Điều trị triệt để nếu có bệnh nha chu
-
Cạo vôi, nạo túi nha chu
-
Điều trị kháng viêm theo chỉ định
-
Theo dõi định kỳ để tránh tái phát.
Kiểm soát các yếu tố nguy cơ tim mạch
Những yếu tố tốt cho tim cũng tốt cho nướu và não:
-
Không hút thuốc
-
Kiểm soát đường huyết
-
Vận động đều đặn
-
Ăn uống lành mạnh.
Kết luận: Giữ răng – giữ não – giữ tim
Ngày càng nhiều bằng chứng cho thấy:
-
Bệnh nha chu liên quan đến nguy cơ đột quỵ cao hơn, đặc biệt khi kèm sâu răng.
-
Bệnh nướu răng mạn tính liên quan đến tổn thương chất trắng và suy giảm trí nhớ.
-
Cơ chế chủ yếu: viêm toàn thân + vi khuẩn miệng ảnh hưởng đến mạch máu và não.
Dù khoa học chưa xác nhận quan hệ nhân-quả tuyệt đối, nhưng thông điệp rất rõ ràng: Chăm sóc răng miệng không chỉ giữ nụ cười – mà có thể bảo vệ cả tim và não.
